Waarmee kun je kinderen beter helpen?

Zowel in de jeugdhulpverlening als in het onderwijs kunnen er tekortkomingen ontstaan wanneer de focus voornamelijk gericht is op pathologie, problemen en risico’s. Er bestaat een toenemende belangstelling voor de wijze waarop kinderen overleven en wat hen sterker maakt. Daarbij is de focus niet op pathologie, maar op capaciteiten die het kind helpen zo goed mogelijk met problemen om te gaan: het gaat om veerkracht en protectieve factoren.

Eva Kuiper & Fredrike Bannink houden een pleidooi voor een focus op veerkracht en geven in het artikel in het Tijdschrift Positieve Psychologie (Tpp 2016 nummer 2 Pag 59-64) een aantal aanbevelingen die niet alleen het welbevinden van kinderen en hun omgeving, maar ook van hulpverleners en leerkrachten kunnen bevorderen.

Onderzoek naar veerkracht biedt ook volgens Eva Kuiper & Fredrike Bannink een positiever, nauwkeuriger en hoopvoller perspectief dan onderzoek naar problemen. Niet alleen nodigt het professionals die werken met kinderen uit om de focus te richten op sterke kanten in plaats van tekortkomingen, ook duidt het aan wat instellingen moeten doen om ervoor te zorgen dat kinderen kunnen floreren. Veerkracht levert een nieuw kader waarin we kunnen denken over kinderen, hun gezinnen en omgeving en reikt nieuwe manieren aan hoe we hen kunnen benaderen.

DE 6 aanbevelingen

Hoe kun je kinderen en hun omgeving helpen hun veerkracht te vergroten zodat niet alleen het welbevinden van kinderen en hun omgeving wordt bevorderd, maar ook dat van hulpverleners en leerkrachten.

1 > Gebruik de positieve focus!
Verleg de focus van negatief naar positief .
Aandacht voor kansen en mogelijkheden zorgt voor een positieve focus, positieve emoties en een grotere intrinsieke motivatie (Isen & Reeve, 2005)
• Wat zijn de beste (onverwachte) dingen die er kunnen gebeuren?
• Welk verschil zal dat maken voor het kind / zijn omgeving?
• Wat hiervan gebeurde al (een beetje) in het verleden of gebeurt nu?
• Hoe kan dat herhaald worden?
• Wie en/of wat kan daaraan bijdragen?

2 > Gebruik het boomdiagram van Grotberg!
In het boomdiagram veerkracht komen drie categorieën voor (Ik heb, Ik ben, Ik kan) die als leidraad dienen bij de inventarisatie en verdere ontwikkeling van veerkracht.

Boomdiagram veerkracht. Bron: International Resilience Project (Grotberg 1995)

• wat het kind al heeft: ik heb… ;
• wat het kind al is: ik ben… ;
• wat het kind al kan: ik kan… .

3 > Ontwikkelen of versterk een positieve omgeving!
Richt preventieve interventies op verbeteren en creëren van een positieve omgeving – gezinnen, scholen en maatschappij – die op hun beurt ook positief gedrag en positieve emoties van het kind bekrachtigen. Kijk naar sterke kanten van het kind en diens omgeving.
• Welke sterke kanten heeft het kind en welke sterke kanten heeft zijn omgeving?
• Hoe kan de omgeving deze sterke kanten inzetten om het kind en zichzelf te steunen?

4 > Koester hoge verwachtingen!
Ga ervan uit dat het kind problemen goed kan overleven. Hoge verwachtingen helpen bij bevordering van veerkracht bij kinderen die (soms dagelijks) te maken hebben met problemen (McElwee, 2007). Indien professionals de hoop verliezen of lage verwachtingen hebben, wordt een negatieve self-fulfilling prophecy in gang gezet: dit beïnvloedt de uitkomst in ongunstige zin (Bannink, 2013; Bannink & Den Haan, 2016).

5 > Ga uit van samenwerking in plaats van weerstand!
Ga ervan uit dat kinderen (en hun ouders) altijd samenwerken. Kinderen laten zien hoe zij denken dat verandering kan plaatsvinden. Wanneer professionals dat opmerken en ernaar handelen, is er altijd sprake van samenwerking.
Als professionals weerstand bij de ander zien, kunnen ze hun pogingen om samen te werken niet meer zien; als ze de unieke manieren zien waarop de ander wil samenwerken, kunnen ze geen weerstand meer zien (Bannink, 2014, 2015).

6 > Train professionals in de positieve focus!
Geef professionals een gedegen training in de focus op sterke kanten en op wat werkt voor het kind en diens omgeving. Daarbij is de vuistregel: het kind is altijd meer dan zijn probleem of diagnose; zo wordt ook stigmatisering voorkomen.

•••
Eva Kuiper is forensisch orthopedagoog, Oprichter en directeur bij Huis voor Helden /  Stichting Voor de Helden Oplossingsgericht trainer, coach en co-auteur van het boek: “Oplossingsgerichte vragen aan kinderen en hun omgeving”; een oplossingsgericht boek voor professionals in de (g)gz en het onderwijs, 2016

•••
Fredrike Bannink is klinisch psycholoog, K&J-psycholoog-specialist en Master of Dispute Resolution, werkzaam in eigen praktijk te Amsterdam. Zij is een internationale spreker, trainer en auteur van 25+ boeken.

LEES het volledige artikel: “Veerkracht in jeugdhulpverlening en onderwijs”
Tpp 2016 nummer 2 Pag 59-64. Tijdschrift Positieve Psychologie

DEEL deze pagina